11 επισημάνσεις για τα έργα αποκατάστασης στο Παλατάκι και το κτήριο Νικολάου Γύζη

Η έπαυλις Χαϊδάρι ή σημερινό ΠΑΛΑΤΑΚΙ, το κτήριο Νικολάου Γύζη με τις “4 ΕΠΟΧΕΣ” και η σημερινή φάση των εργασιών συντήρησης

του Κώστα Φωτεινάκη

Αφορμή της παρέμβασής μου αποτέλεσε κυρίως το ρεπορτάζ  της διαδικτυακής εφημερίδας ΧΑΪΔΑΡΙ ΣΗΜΕΡΑ με τίτλο “Ήρθε η ώρα για το… νέο Παλατάκι” (10.05.2024) αλλά και διάφορα σχόλια που κατά καιρούς δημοσιεύονται στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης για τη συντήρησή του.

Προφανώς το θέμα ΠΑΛΑΤΑΚΙ είναι μεγάλο, έχει ιδιαίτερη σημασία για το Χαϊδάρι ως τοπόσημο, συνδέεται με την ιστορία της περιοχής και όχι μόνο της πόλης αλλά και της χώρας μας (Μάχη Χαϊδαρίου 1826 και Δαφνίου 1827, αγοροπωλησίες και οικονομικές καταρρεύσεις, μεγάλοι εικαστικοί καλλιτέχνες που άφησαν τεράστια πολιτιστική παρακαταθήκη κλ.π). Αυτά τα θέματα δεν θα αναφερθούν σε αυτήν την παρέμβαση – θα περιοριστώ να παρουσιάσω τις απόψεις μου για τη συντήρηση ΣΗΜΕΡΑ
α) του Πύργου Παλατάκι και του περιβάλλοντος χώρου
β) της αίθουσας του κτηρίου Νικολάου Γύζη που φιλοξενεί το έργο του “4 ΕΠΟΧΕΣ”.

Α. ΠΥΡΓΟΣ ΠΑΛΑΤΑΚΙ – ΠΡΟΑΥΛΙΟΣ ΧΩΡΟΣ
(δεν αναφέρομαι στους εσωτερικούς χώρους του κτηρίου ούτε στις μελλοντικές χρήσεις του)

Μια γενική παρατήρηση στον τίτλο του δημοσιεύματος “Ήρθε η ώρα για το… νέο Παλατάκι” μακάρι να ήρθε ή να έρθει το συντομότερο, δυνατόν όμως υπάρχουν οι εξής εκκρεμότητες για να γίνει ο προαύλιος χώρος απλά επισκέψιμος, αλλά θα έλεγα σε διαδικασίες εργοταξίου:

1. Υπάρχουν ακόμα υλικά και μηχανήματα του εργολάβου που δεν έχουν απομακρυνθεί.
2. Τα παλιά παγκάκια δεν έχουν ακόμα τοποθετηθεί –θα τοποθετηθούν νέα;
3. Τα παρτέρια είναι σε κακή κατάσταση –σε ορισμένα απ’ αυτά τα ξερά χόρτα φθάνουν το μισό μέτρο.
4. Υπάρχουν σκουπίδια και γενικότερα ο χώρος χρειάζεται περιποίηση.

Αν υποθέσουμε ότι οι λαμαρίνες απομακρυνθούν και οι ανωτέρω εκκρεμότητες τακτοποιηθούν, για να μπορούν οι πολίτες να κάνουν τις βόλτες τους χρειάζεται ακόμα σε δεύτερη φάση:

1. Περιποίηση της κώμης των πεύκων – κοπή/ καθαρισμός των ξερών τμημάτων τους – στήριξη όσων έχουν ανάγκη – αντικατάσταση όσων δένδρων έχουν ήδη “πεθάνει”.
2. Επέκταση – ενοποίηση του χώρου με εκείνον που βρίσκεται εκτός περίφραξης σήμερα, γύρω από την την σκάλα και το ασανσέρ της γέφυρας. Κοπή των δύο εντελώς ξηραμένων δένδρων και περιποίηση του περιβάλλοντος χώρου (θέματα όπως σε ποιον ανήκει ο χώρος αυτός, ποιος έχει την ευθύνη κ.λπ. πρέπει να αντιμετωπιστούν με αποφασιστικότητα και άμεσα).

Δύο άλλα θέματα που συζητιούνται:

• Ηλεκτροφωτισμός: Έχει γίνει με τον καλύτερο τρόπο και προδιαγραφές για ηλεκτροφωτισμό σε περιοχές όπως το Παλατάκι. Δηλαδή φωτισμός που να είναι διακριτικός και να κατευθύνεται προς το έδαφος και να μην είναι διάχυτος. Ο λόγος; Για να μην ενοχλούνται τα πουλιά που φωλιάζουν στα δένδρα. Άρα κατά τη γνώμη μου δεν υπάρχει κανένα πρόβλημα.
• Δάπεδα –  Πλάκες: Όποιος/α δει προσεκτικά τις φωτογραφίες που δημοσιεύονται στο ρεπορτάζ, στο ΧΑΪΔΆΡΙ ΣΗΜΕΡΑ, θα διαπιστώσει ότι οι πλάκες δεν είναι κάτασπρες και εκτυφλωτικές και πως είναι σαγρέ έτσι ώστε να είναι αντιολισθητικές. Άρα και σε αυτήν την περίπτωση δεν υπάρχει κανένα πρόβλημα κατά τη γνώμη μου.

Και στις δύο περιπτώσεις, ηλεκτροφωτισμός και δάπεδα, “κοντός ψαλμός, αλληλούια”, θα διαψευστούμε ή θα επιβεβαιωθούμε.

Β. ΚΤΗΡΙΟ Ν.ΓΥΖΗ –  Η ΑΙΘΟΥΣΑ ΜΕ ΤΙΣ “4 ΕΠΟΧΕΣ”
(περιορίζομαι εξωτερικά του κτηρίου και στο έργο του Νικολάου Γύζη).

Για να διαμορφωθεί μια άποψη, μια πρόταση συντήρησης ή και χρήσεων του κτηρίου και ιδιαίτερα της “μεγάλης αίθουσας με τα στρογγυλά παράθυρα/ φεγγίτες” θα πρέπει να γνωρίζουμε:

α) την προγενέστερη κατάσταση του κτηρίου – ποια ήταν η κατάσταση του κτηρίου όταν παρέλαβε ο Δήμος Χαϊδαρίου (2001). Δεν κάνω περιγραφή – παρουσιάζω την εικόνα.

Το κτήριο λοιπόν είχε κατασκευαστεί πριν από 130+ χρόνια με υλικά και μέσα εκείνης της εποχής αλλά με μη στεγανωτικά επιχρίσματα και χωρίς μέτρα προστασίας από την υγρασία.

β) Οι εργασίες συντήρησης τόσο του κτηρίου αλλά ειδικότερα της “μεγάλης κάμαρας” με το έργο του Νικολάου Γύζη “4 ΕΠΟΧΕΣ” αν και έγιναν με υποδειγματικό τρόπο δεν εξασφάλισαν την αντιδιαβρωτικές και στεγνωτικές συνθήκες των επιχρισμάτων  και του γιγάντιου σε μέγεθος έργου τέχνης του μεγάλου ζωγράφου.

Η αίθουσα με τις ΤΕΣΣΕΡΙΣ ΕΠΟΧΕΣ του Νικόλαου Γύζη μετά την συντήρηση

3) Τα προβλήματα υγρασίας και διάβρωσης των επιχρισμάτων του έργου ΤΕΣΣΕΡΙΣ ΕΠΟΧΕΣ, μετά την αρχική συντήρηση/αποκαστάσταση είχαν παρατηρηθεί  εγκαίρως και ήταν αποτέλεσμα α) της ιστορικότητας της κατασκευής του κτηρίου β) της υγρασίας η οποία δεν αντιμετωπίστηκε όπως θα έπρεπε και καθ’ ολοκληρία, όπως είχε συσταθεί από τους ειδικούς συντηρητές.

Στο εξαιρετικό ρεπορτάζ του Γιάννη Κρητικού στην εφ,ΕΘΝΟΣ, Κυριακή 3/3/2013 με τίτλο “Η υγρασία… σβήνει τις «4 εποχές» του Ν. Γύζη” παρουσιάζεται το πρόβλημα.

3.1 Οι συντηρητές είχαν υποδείξει δύο άξονες δράσεων/ έργων για την προστασία της αίθουσας και του έργου από την υγρασία.

3.1.1 Πρώτος άξονας: Ένα έργο  γύρω από την αίθουσα για την συγκράτηση των υδάτων και την τοποθέτηση μονωτικών υλικών –  πράγμα που έγινε με καθυστέρηση τουλάχιστον ενός έτους, τον Απρίλιο – Μάιο 2014.

3.1.2 Δεύτερος άξονας: Εξαερισμός της αίθουσας – καταμέτρηση υγρασίας – τοποθέτηση ισχυρού αφυγραντήρα και λειτουργία του σε καθημερινή  και 24ώρη βάση. Ο αφυγραντήρας μπορεί να τοποθετήθηκε αλλά δεν λειτούργησε με τη φροντίδα που θα έπρεπε (σε καθημερινή 24ωρη βάση).

4. Στις 7 Νοεμβρίου 2014 η κα Σοφία Ψαρρού – Δημητρίου ως πρόεδρος του ΟΙΚΟ.ΠΟΛΙ.Σ. και εγώ ως πρόεδρος των ΦΙΛΩΝ ΤΗΣ ΦΥΣΗΣ, στέλνουμε κοινή τεκμηριωμένη επιστολή προς το Δήμο Χαϊδαρίου και το Δημοτικό Συμβούλιο, με την οποία μεταξύ των άλλων προτείνουμε για την αίθουσα με τις “4 ΕΠΟΧΕΣ”:

• Να αερίζεται καθημερινά ο χώρος και να τοποθετηθούν «σίτες» σκούρου χρώματος στα στρογγυλά παράθυρα της αίθουσας.
• Να λειτουργεί αφυγραντήρας.
• Να γίνει απεντόμωση του χώρου.
• Να ενημερωθεί το ΥΠΠΟ για τις φθορές και να προγραμματίσει εργασίες συντήρησης της τοιχογραφίας (ενδεχομένως με το ίδιο συνεργείο που ανέλαβε τη συντήρηση και την ανάδειξη της τοιχογραφίας)

4.1 Για ιστορικούς αλλά, για διδακτικούς και εκπαιδευτικούς λόγους σας ενημερώνω ότι  Σάββατο 18 Οκτωβρίου 2014 επισκεφτήκαμε ξεναγήσαμε αρχαιολόγους το κτήριο Γύζη και έμειναν έκπληκτοι όταν διαπίστωσαν την ύπαρξη «σφηκοφωλιών», δείγμα απαξίωσης και εγκατάλειψης του χώρου (όπως και η ύπαρξη της αγριοσυκιάς στο κτήριο ΜΠΛΟΚ15 πριν από τη συντήρησή του).

ΣΗΜΕΡΑ ΚΑΙ ΣΤΟ ΔΙΑ ΤΑΥΤΑ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΙΘΟΥΣΑ ΤΟΥ ΚΤΗΡΙΟΥ ΝΙΚΟΛΑΟΥ ΓΥΖΗ ΚΑΙ ΤΟ ΕΡΓΟ “4 ΕΠΟΧΕΣ”.

Παίρνοντας υπόψη:

• Την ανυπολόγιστη πολιτιστική αξία του έργου του Νικολάου Γύζη “4 ΕΠΟΧΕΣ”, μοναδικό σωζόμενο παγκοσμίως έργο του μεγάλου ζωγράφου με την τεχνική νωπογραφία/ φρεσκογραφία, “κληρονομιά” της Μινωικής Κρήτης,
• Την παλαιότητα και την ιστορική “διάβρωση” της αίθουσας, (φωτ.1)
• Τα προβλήματα υγρασίας που εντοπίστηκαν και παρουσιάστηκαν  (τουλάχιστον από το 2013)

Ο Δήμος Χαϊδαρίου θα πρέπει να συνεργαστεί με τις αρμόδιες υπηρεσίες του ΥΠΠΟΑ (ή και άλλων φορέων) έτσι ώστε:

α) Να “θωρακιστεί” από την υγρασία η αίθουσα Ν. Γύζη  και κατά συνέπεια το έργο του “4 ΕΠΟΧΕΣ”,

β) Να αερίζεται ο χώρος και να λειτουργεί σύστημα καταγραφής της υγρασίας και της θερμοκρασίας καθώς και αφυγραντήρας, όπως γίνεται σε παρόμοιες περιπτώσεις σε όλον το κόσμο,

γ) Τυχόν προβλήματα υγρασίας να αντιμετωπίζονται στην ώρα τους.

ΣΗΜΕΙΩΣΗ:
Υπάρχουν δεκάδες φωτογραφίες και στοιχεία  για την υποστήριξη της παρέμβασής μου, οι οποίες είναι διαθέσιμες μετά από εκδήλωση ενδιαφέροντος.